Wat is stotteren?

Stotteren is een spraakstoornis die zowel kinderen als volwassenen kan treffen. Het kan variëren van milde onderbrekingen in de spraak tot meer ernstige vormen, waarbij communicatie soms een uitdaging wordt.

Iedereen is tijdens het spreken weleens onvloeiend. Denk aan een ‘euh’, een woord dat je herhaalt, of een korte pauze om je gedachten te ordenen. Het zijn normale onvloeiendheden die bij iedereen voorkomen en die een belangrijke functie hebben tijdens het spreken: ze geven ons de kans toch onze zin gezegd te krijgen zonder dat we onderbroken worden. Hierdoor krijgen wij een gevoel van controle, we hebben niet het gevoel dat we de controle over ons spreken verliezen.

Bij stotteren gaat het verder dan normale onvloeiendheden. Het spreken wordt onderbroken op een manier die controleverlies geeft. Dit kan zich uiten als:

• Het herhalen van klanken, lettergrepen of woorden.
• Het verlengen van een klank.
• Blokkeren, helemaal vastzitten op een klank.
• Negatieve gedachten en gevoelens krijgen m.b.t. het spreken.
• Vecht-, start-, uitstel- of vermijdingsgedrag vertonen.

Stotteren kan wisselen: sommige dagen gaat het beter dan andere. Ook speelt de situatie een rol: spanningsvolle momenten, zoals een presentatie of een belangrijk gesprek, kunnen stotteren verergeren. In ontspannen situaties is het vaak minder aanwezig.

Wat is de oorzaak van stotteren?

De precieze oorzaak van stotteren is niet volledig bekend, maar wetenschappers denken dat het een combinatie is van genetische, neurologische en omgevingsfactoren. Erfelijke belasting kan meespelen, stotteren komt vaker voor in families. Daarnaast kunnen kleine verschillen in hoe de hersenen spraak en taal plannen en coördineren bijdragen aan het ontstaan van stotteren.

Stotteren begint meestal tussen de leeftijd van 2 en 5 jaar, een periode waarin de taalontwikkeling volop gaande is. Ook het temperament speelt mee in het ontstaan en de ontwikkeling van stotteren. Bij veel kinderen verdwijnt stotteren vanzelf, maar bij ongeveer 1,2% van de bevolking blijft het bestaan. Stotteren komt 3 tot 4 keer vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Van alle kleuters stottert ongeveer 3,2%. (Boey, Tijdschrift Logopedie, maart-april 2025)

Stotteren is meer dan alleen een spraakprobleem. Het kan leiden tot gevoelens van frustratie, angst of onzekerheid. Dit kan van invloed zijn op schoolprestaties, werk en sociale relaties. Daarom is het belangrijk om niet alleen naar de spraak, maar ook naar de emotionele en sociale aspecten van stotteren te kijken.

Wat leer je in de stottertherapie?

De behandeling van stotteren richt zich enerzijds op het aanleren en inoefenen van spreektechnieken, anderzijds op de cognitieve en emotionele hinder die personen die stotteren ervaren. De behandeling is holistisch, gedragstherapeutisch en afhankelijk van persoon tot persoon.

Mogelijke onderdelen van de therapie zijn:

• Spreektechnieken: Het toepassen van technieken om vloeiender te spreken, bijvoorbeeld door gebruik te maken van zachte inzetten van woorden, slow motion, ontspannen onvloeiend spreken...
• Cognitieve herstructurering: leren herkennen van niet helpende gedachten en deze ombouwen tot gedachten die je helpen wanneer je stottert.
• Omgaan met spanning en emotieregulatie: Herkennen van spanning en emoties die het stotteren kunnen versterken en deze emoties leren hanteren.
• Zelfvertrouwen opbouwen: Werken aan je zelfvertrouwen in situaties waarin je moet spreken.
• Communicatieve en sociale vaardigheidstraining: Ontwikkelen van strategieën om gemakkelijker te communiceren.
• Acceptatie en positieve mindset: Leren om naar je eigen spraak te kijken met een probleemoplossende mindset.

De precieze aanpak is afhankelijk van de behoeften en doelen van de persoon die stottert. Ik ben opgeleid in de cognitieve logopedische gedragstherapie voor stotteren (CIOOS) en maak gebruik van de programma's kids en minikids (Veerle Waelkens) en Restart (gebaseerd op het model van Starkweather).